Wymagane jest uaktualnienie wtyczki Flash Player.
    
Dzisiaj jest
piątek, 29 marca 2024, 89 dzień roku, imieniny Marka, Wiktoryny, Zenona
Wymagane jest uaktualnienie wtyczki Flash Player.
Galerie
PARAFIA PONIATOWA
PARAFIA KRACZEWICE
SCHOLARES
ZiSP
CKPiT
PCZ Opole Lubelskie
hotel montis
Sekcja jeździecka
Hotel
TPP
PTF
Agroturystyka
GRAWiTAN
MKS Stal
Kraina
Inspekcja WET
OSiR
HDK PGK

KRACZEWICE PRYWATNE

 

     W czasach Kazimierza Wielkiego ziemia lubelska w większości była jeszcze nie zamieszkała. Król nadawał ziemie w Lubelskiem różnym rodom, głównie z ziemi krakowskiej i sandomierskiej. Tereny wokół Opola Lubelskiego otrzymali rycerze pieczętujący się herbem Rawa. Z nich wyodrębnił się ród Słupeckich dziedziców Opola, a część tego rodu objęła ziemie w tej okolicy zakładając nowe wsie. Były wśród nich również Kraczewice. Początki wsi sięgają zapewne XIV wieku ale pisane informacje pochodzą z XV wieku. Jej pierwotna nazwa brzmiała Pankracowice.

Pierwsza pisana wzmianka pochodzi z 1416 roku, kiedy to właścicielem tej wsi był Dobko (Dobiesław) z Pankracowic.43

Przypuszczalnie Pankracowice wyodrębniły się z terenów wsi Kowala, ponieważ klasztor świętokrzyski rościł sobie pretensje do dziesięcin z tej wsi, a miał właśnie takie prawo w stosunku do Kowali. W 1492 roku biskup krakowski nakazał przekazywać dziesięciny z Kraczewic plebanowi z Wąwolnicy.44

Pierwszy znany dziedzic wsi, Dobiesław z Pankracowic podsędek lubelski zmarł dnia 14 IV 1429 roku, a wieś przeszła na własność wdowy po nim Heleny.45 Części wsi posiadali też inni członkowie rodziny Dobiesława.

Ród z Pankracowic tradycyjnie posiadał urzędy sądowe w ziemi lubelskiej. Niejaki Dobiesław (może syn Dobiesława zmarłego w 1429?) był sędzią wojewody lubelskiego w latach 1477-1478, a następnie komornikiem ziemskim (1479-1503).

Jan Długosz opisując tą wieś napisał, że dziedzicami byli Jan, Dobiesław, Mikołaj i Piotr herbu Rawa46. Była to rozwinięta gospodarczo wieś. W 1448 roku została lokowana na prawie niemieckim, miała stawy i młyny47. Z XV wieku pochodzą pierwsze wzmianki o nieszlacheckich mieszkańcach tej osady, byli to: kmieć Stanek notowany w 1428 roku oraz kmiecie: Marek, Marcin Cudosz i Grzegorz Długosz zwany Wolanin (1492)48.

Rawitowie, dziedzice wsi, postarali się też o wybudowanie siedziby godnej ich randze. Z 1475 roku pochodzą pierwsze informacje o dworze. Dwór był podpiwniczony murowany z kamienia. Wokół dworu były mury i parkany, coś w rodzaju murów obronnych49.

W 1497 roku dziedzice wsi, zapewne nie odpowiedzieli na wezwanie króla na stawienie się na pospolite ruszenie w jego wyprawie na Mołdawie, wieś została skonfiskowana i nadana Wronowskim z Wronowa herbu Topór.

Według spisu podatkowego z 1531 roku w Pankracewicach dziedziczyli: Andrzej Wronowski, Maciej Wronowski oraz Krzysztof Mysłowski i pleban wąwolnicki Jan Ożarowski50. Cała wieś liczyła 5 łanów obszaru51.

Córka jednego z Wronowskich, Zofia wyszła za mąż za Jana Grabiankę herbu Leszczyc z możnego rodu z Mazowsza. W tym samym czasie żył również Andrzej Grabianka,który poślubił Annę córkę Macieja Wronowskiego (dziedzic wsi w pierwszej połowie XVI wieku). Andrzej i Jan Grabiankowie otrzymali w posagu część wsi: Pakracewice, Poniatowa i Wronów. Grabiankowie zapewne mieszkali w tutejszym dworze i byli mocno związani z tą wsią, ponieważ pisali się z Grabiankowie z Pankracewic52.


Herb Grabianków Leszczyc.

     Synowie Andrzeja Grabianki i Anny z Wronowskich: Bartłomiej i Krzysztof odziedziczyli te dobra w drugiej połowie XVI wieku, a od 1599 roku dziedzicem części wsi był Krzysztof Grabianka53. Oprócz Grabianków w XVI wieku dziedziczyli tu również Głuscy, Wronowscy i Mysłowscy.

Żródła nie wspominają o potomkach Krzysztofa Grabianki i zapewne te dobra przeszły na jego rodzinę. Grabiankowie w tym czasie kupili rozległe dobra kołbielskie (Kołbiel, obecny powiat otwocki) i przestali się interesować dobrami w ziemi lubelskiej, które sprzedali w 1613 roku Janowi Sierakowskiego pisarzowi ziemskiemu lubelskiemu54. Sierakowski oprócz ziemi nabytej od Grabianków (3 półłanki) kupił też wszystkie udziały w Pankracewicach jakie jeszcze posiadali Wronowscy. Głuscy z Głuska również sprzedali swoje działki w tej wsi, a kupiła je dziedziczka Opola, Barbara Słupecka.

Spis podatkowy z 1623 roku informuje szczegółowo o dziedzicach wsi w tym czasie. Byli nimi: Barbara Słupecka, która kupiła 6 półłanków od Jana Głuskiego w jej części wsi mieszkało 6 kmieci z rodzinami, 6 zagrodników, 4 komornice (ubogie chłopki), był tu również młyn55.

Druga część wsi (2 półłanki z 2 kmieciami) należały do Stanisława i Jędrzeja Mysłowskich, a dzierżawione były w tym czasie przez Stanisława Kochowskiego. Kolejna część wsi należała do Marcina i Krzysztofa Mysłowskich (1 półłanek, 2 zagrodników, młyn o 1 kole korzecznym)56.

Dziedzicem wsi była też pani Sierakowska wdowa po Janie Sierakowskim. Ona właśnie posiadała ziemie kupione od Grabianków i Wronowskich. Z rejestru wynika, że była to największa część wsi, było tu 12 półłanków zasiedlonych przez kmieci oraz liczna grupa zagrodników, komorników oraz młyn57.

W 1655 roku wybuchła II wojna północna zwana "potopem szwedzkim", była to bardzo wyniszczająca wojna dla naszego kraju. Wiele wsi było opuszczonych. Trudno teraz dociec co się dokładnie wydarzyło w tej wsi, ale po tej wojnie nie ma już śladu po Słupeckich, Mysłowskich i Sierakowskich.

Spis podatku pogłównego z 1676 roku informuje, że dziedzicami wsi byli: Marcin Poniatowski mający 18 poddanych, Jan Kazimierz Drzewiecki mający w swojej części 33 poddanych, Jan Poniatowski z 64 poddanymi oraz Remigiusz Uniszowski posiadający 46 poddanych kmieci. Każdy z nich posiadał też od kilku do kilkunastu osób służby osobistej. W sumie Pankracewice liczyły ponad 150 mieszkańców58. Pankraczewice stały się zaściankiem szlacheckim w którym mieszkali ubodzy szlachcice.

W połowie XVII wieku dawna siedziba dziedziców Pankraczewic była zapewne w ruinie po wojnach ze Szwecją, więc wybudowano nową siedzibę. Pierwsza pisana wzmianka o nowym dworze pochodzi z 1684 roku. Dwór był murowany, na planie prostokąta, częściowo podpiwniczony, trójdzielny, dwutraktowy z sienią na osi. W jednym trakcie były cztery izby i komnata ogrzewane trzema piecami. W drugim trakcie kuchnia z dwoma komorami, izba zielonym piecem kaflowym. Dwór kryty był gontem59.

W 1684 roku głównymi dziedzicami byli: pani Uniszowska i Jan Gałęzowski60. Jan Gałęzowski był starostą wąwolnickim, był też sędzią grodzkim lubelskim61.

W XVIII wieku Pankraczewice nadal podzielone były między różne rody. Część dóbr posiadali Kańscy62, mieli też swoje udziały Janiszewscy herbu Strzemię63. W połowie XVIII wieku Pankracewice były dzierżawione, dzierżawili je Józef i jego żona Józefa z Krusiemiczów64.

W 1748 roku po raz pierwszy pojawia się nazwa Kraczeiowice, a 1781 roku Kraczewice65. Od tej pory zaczęto używać już nowej nazwy.

W 1787 roku dziedzicem Poniatowej i części Kraczewic został Jakub Janiszewski herbu Strzemię komornik ziemski bielski66. W tym samym czasie część wsi zakupił też Andrzej Koźmian herbu Nałęcz znany sędzia lubelski.

W końcu XVIII wieku Kraczewice zwane wtedy Kraczejowicami były dużą wsią, większą niż Poniatowa. W 1787 roku zanotowano tu 357 mieszkańców, w tym 30 Żydów67. Później nastąpił czas powstania kościuszkowskiego i wojen napoleońskich. Kraczewice musiały ulec zniszczeniu, może wydarzył się jakiś duży pożar? Wynikiem tego było to, że w 1827 roku istniało tu 31 domów, a mieszkało tylko 179 mieszkańców, czyli połowa liczby z przed 50 lat68.

W pierwszej połowie XIX wieku nastąpił podział wsi. Część należąca niegdyś do Janiszewskich była nadal we władaniu szlachty, a część należąc niegdyś do Koźmianów przeszła w 1834 w ręce rządu.

Część prywatna, która należała niegdyś do Janiszewskich, w XIX wieku trafiła w ręce rodu Egierszdorffów herbu Poraj69. Niejaki Kacper Egierszdorff w 1824 roku występuje jako właściciel tej wsi, a następnie przechodzi ona na własność rodziny przemysłowców z Lublina Gerliczów. Gerliczowie wybudowali tu pałac, siedzibę rodu, istniejący do dziś.

W 1864 roku na mocy ukazu uwłaszczeniowego w tej wsi powstało 28 gospodarstw rolnych na 792 morgach ziemi, a folwark liczył odtąd 2 075 mórg obszaru70.

W 1883 było tu 58 domów i 305 mieszkańców. Zapisano informacje, że "W ogrodzie dworskim widzieć można starożytny drewniany spichlerzyk. Spichlerz powstał w połowie XVIII wieku i istniał jeszcze w końcu XIX wieku. W Słowniku Geograficznym napisano też, że "na gruntach dóbr Kraczewice. znajduje się biała glinka, której sąsiedni mieszkańcy używają do bielenia domów71. Obok Kraczewic istniała wtedy niewielka osada o nazwie Młynki Kraczewskie72.

Folwark Kraczewice był przez Gerliczów częściowo parcelowany. W 1905 roku na ziemi folwarcznej istniały już dwie kolonie73.

Według danych z pierwszego spisu powszechnego z 1921 roku Kraczewice Prywatne liczyły 73 domy i 447 mieszkańców74.

W okresie międzywojennym właścicielem ziemskim w tej wsi był Henryk Gerlicz dobroczyńca miejscowej parafii (dał ziemię na potrzeby miejscowego kościoła). Majątek liczył 420 ha obszaru, w majątku ziemskim była gorzelnia. W Kraczewicach był też sklep spożywczy należący do F. Mirosława75.

Pałac w Kraczewicach

 

Pozostałością po dawnych właścicielach Kraczewic, oprócz pałacu, jest dawny czworak dworski z pierwszej połowy XIX wieku. Jest murowany z wapienia uzupełniony cegłą. Dach jest dwuspadowy, kryty papą76.


43 Dzieje Lubelszczyzny, op. cit., tom III, s. 173.

44 Ibidem.

45 Ibidem.

46 Ibidem.

47 Ibidem.

48 Ibidem.

49 Rolska-Boruch Irena, Siedziby szlacheckie i magnackie na ziemiach zwanych Lubelszczyzną 1500-1700, s. 235.

50 Rolska-Boruch Irena, Siedziby szlacheckie i magnackie na ziemiach zwanych Lubelszczyzną 1500-1700, s. 235.

51 Źródła Dziejowe tom XIV, Polska w XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisał A. Pawiński", tom XIV i XV Małopolska" Warszawa 1892, s. 357.

52 Boniecki Adam Herbarz polski Tom 1-16 i Uzupełnienia. Warszawa, 1899-1913, t. 6, str. 377: Grabiankowie v. Grabionkowie h. Leszczyc

53 Ibidem

54 Ibidem oraz Rejestr poborowy województwa lubelskiego, Wrocław 1957, s. 130.

55 Rejestr poborowy....op. cit, s. 129.

56 Ibidem.

57 Rejestr...op. cit., s. 130.

58 Żródła dziejowe...op. cit.,.tom XV, 47a.

59 Rolska-Boruch Irena, Siedziby.....op. cit.,s. 235-236.

60 Ibidem, s. 236.

61 Ibidem.

62 Ibidem

63 Bonieck A, Herbarz...op. cit.,. 8, str. 192: Janiszewscy vel Janiszowscy h. Junosza i Strzemię

64 Ibidem, t. 11, str. 121: Koporscy h. Habdank.

65 Dzieje Lubelszczyzny....op. cit., tom IV, s. 72.

66 Bonieck A, Herbarz...op. cit.,. 8, str. 192: Janiszewscy vel Janiszowscy h. Junosza i Strzemię

67 Kleczyński J., Spis ludności diecezji krakowskiej z 1787 roku, [w:] Archiwum Komisji Historycznej, tom VII, rok 1894. s. 447.

68 Słownik Geograficzny....op. cit., tom III, s. 578

69 Boniecki A., Herbarz...op. cit., - t. 5, str. 224: Egierszdorff v. Egiersdorff v. Egieszdorff

70 Słownik Geograficzny....op. cit., tom III, s. 578.

71 Słownik Geograficzny , tom III, s. 578.

72 Ibidem.

73 Dzieje Lubelszczyzny...op. cit., tom IV, s. 72.

74 Skorowidz...op. cit., s. 82.

75 Księga Adresowa Polski....op. cit., s. 524.

76 Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, tom VIII, z. 13, s. 8.

UM Poniatowa
ISO 9001
Plan miasta Poniatowa
E - mapa Gminy Poniatowa
Wymagane jest uaktualnienie wtyczki Flash Player.
piątek, 29 marca 2024
89 dzień roku
pn wt śr czw pt so nd
        1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17
18 19 20 21 22 23 24
25 26 27 28 29 30 31
imieniny
Marka, Wiktoryny, Zenona
BIP
Dziennik Ustaw
Monitor Polski
Pajacyk
e-kartki
PSSE Opole Lubelskie
Komunikacja
503 684
Urząd Miejski w Poniatowej, ul. Młodzieżowa 2, 24-320 Poniatowa, pow. opolski, woj. lubelskie
tel.: (48) 081 820 48 36, fax: (48) 081 820 35 73, email: promocja@um.poniatowa.pl, http://www.um.poniatowa.pl
NIP: 717 126 36 03, Regon: 000529203
Poprawny HTML 4.01 Transitional Poprawny arkusz CSS Poprawne kodowanie UTF-8
projekt i hosting: INTERmedi@
zarządzane przez: CMS - SPI